Compassie met Vergeten Woorden

Illuatratie: Happinez

De oprichtster van het tijdschrift Happinez, Inez van Oord, neemt het op voor (bijna) Vergeten Woorden. Ze noemt voorbeelden als bezieling, menselijkheid, verbinding, dankbaarheid: begrippen en waarden die wat haar betreft couranter zouden mogen worden.  

Niet al haar voorbeelden spreken me aan. Is een woord als ‘menselijkheid’ echt minder in tel aan het raken? Ik betwijfel het, want het haalt nog dagelijks de krant. Maar de teneur herken ik wel. Vooral vriendelijke, zachte begrippen hebben momenteel de wind niet mee. ‘Dankbaarheid’ is daar een goed voorbeeld van. Waarom zouden we dankbaar zijn? Voor zover we het goed hebben, betreft het verworvenheden waar we recht op hebben – daar hoeven we niet voor op de knieën. Bovendien gáán we niet meer op de knieën, noch voor goden, noch voor superieuren. Ook enkele aanpalende begrippen als nederigheid en deemoed zijn bijna vergeten. 

Inez van Oord kreeg heel wat reacties op haar ode aan de Vergeten Woorden. Daar zaten herkenbare suggesties tussen, zoals compassie, ontfermen, belangeloos, nobel, barmhartig, kwetsbaar, ingetogen, mededogen en sereniteit – woorden die verdwaald lijken in de huidige tijdsgeest. Ze komen dan ook uit een andere tijd, die in de ban was van principes als rechtvaardigheid, solidariteit, gelijkheid, sociaal engagement, maar ook persoonlijke groei. Een zachtmoedig idealisme dat uiteindelijk zou vastlopen op de harde realiteit van een financieel-economische crisis. 

In die crisis groeide een mentaliteit van overleven. Op de krimpende arbeidsmarkt werden de kameraden van de klassenstrijd concurrenten van elkaar. Over de hele linie ontstond een tweedeling tussen winnaars en verliezers. Succes, assertiviteit en doorzettingsvermogen werden nieuwe sleutelwoorden. 

In die sfeer kregen begrippen als compassie en ingetogenheid al snel een bijklank van achterhaaldheid. Dit was geen tijd meer voor zachte waarden, dit was een tijd voor argwaan, kritiek, geldingsdrang en brutaliteit. De reaguurder werd geboren, de cynische, zwartgallige, respectloze commentator in zijn anonieme schuttersputje op internet. Het populairste sluipschuttersnest tooide zich veelzeggend genoeg met de geuzennaam Geen Stijl. 

Maar Geen Stijl dateert ook alweer van twaalf jaar geleden, dus wie weet raakt de tijdgeest er stilaan op uitgekeken en komt er weer ruimte voor een reactie. Goed moment om de Vergeten Woorden van Inez eens af te stoffen en te bezien of we een Nieuwe Vriendelijkheid kunnen ontwikkelen, zacht maar ook zinnig, gedreven maar niet naïef. Ik schat zo dat heel wat mensen daar Dankbaar voor zouden zijn.