Wat ook al aan het uitsterven is: dankbaarheid. In
religieuze kringen is het begrip nog wel in zwang, maar daarbuiten leidt het
maar een ijl leventje. De geschiedenis staat er bol van, hele kathedralen zijn
ermee gebouwd en vele liederenboeken volgeschreven, en nu is het zo goed als
afgedankt – toch een beetje vreemd.
Het zal te maken hebben met de nog steeds
voortschrijdende secularisering van de maatschappij. Dankbaarheid is de houding
van een ontvanger ten opzichte van een gever, maar wie moet je danken als je
niet meer gelooft in een almachtige Grote Gever?
Parallel aan de neergang van het geloof voltrok zich de
emancipatie van het individu tot een kritische, assertieve persoon die zich nog
maar amper de wet laat voorschrijven en die zelf vele rechten claimt. Ook dat
is een opstelling die haaks staat op dankbaarheid: we hebben recht op wat we
ontvangen. Dat straalt de veelverdiener uit als zijn topinkomen ter discussie
staat, maar ook de serveerster in een restaurant die onlangs mijn toch niet
kinderachtige tip zonder enige reactie in ontvangst nam. De maatswchappelijke
nivellering speelt daarbij ook nog een rol: de gever moet niet denken dat hij meer
voorstelt dan de ontvanger.
In plaats van dankbaarheid is er juist een breed
uitgewaaierde verongelijktheid over de samenleving gekomen. Menigeen die zich
gefnuikt voelt in zijn rechten en niet krijgt wat hem – denkelijk – toekomt, reaguurt
zich af in kribbige tweets en haatmails. Zelfs hulpverleners en vrijwillige
helpers moeten rekening houden met geweld als ze niet helemaal en prompt
voldoen aan de verwachtingen van het publiek. Hoewel ze toch echt zouden mogen
rekenen op erkenning en erkentelijkheid voor hun inzet. Minstens één
grensrechter in het voetbal kan daar inmiddels al niet meer over meepraten.
Goed, het is de tijdgeest, en die zal ook wel weer eens
een andere kant opwaaien. Het hoeft niet te verbazen als er op den duur weer
een tijdeigen vorm van dankbaarheid opduikt. Een dankbaarheid die zich niet
meer richt tot een gever, maar die zich focust op het geschenk. Een
dankbaarheid zonder het gevoel in het krijt te staan, eerder een diepe notie
van voldoening en plezier. Mooi dat dit gebeurt. Heerlijk dat je er bent. Wat
goed dat wij dit meemaken. Het yes-moment. Ik ga vast oefenen.
Wat aardig dat u dit stukje las.
