Als herfstbladeren
met de wind, zo komen gedachten soms aanwaaien. Je weet niet van welke boom ze
zijn weggedwarreld en evenmin waarom ze nu voor jouw voeten vallen, maar daar
zijn ze dan.
Vandaag
heb ik het met een zegswijze. Zonder aanwijsbare aanleiding zit ik ineens opgescheept
met het zinnetje: ‘Dat is de uitzondering die de regel bevestigt.’ Nu ik er
even over nadenk, begin ik dat een vervelende uitdrukking te vinden. Zit je in
een flink gesprek, ben je verwoed bezig een samenhangende mening te formuleren,
komt je gesprekspartner met de dooddoener: ‘Dat is de uitzondering die de regel
bevestigt.’ Waarmee hij eigenlijk bedoelt te zeggen dat jouw onbenullige
inbreng onverlet laat dat hij gelijk heeft.
Voorbeeld.
Meneer A stelt dat mannen gekker zijn op auto’s dan vrouwen. Dat is in huize B
precies andersom, brengt meneer B in het midden. Waarop A de conversatie
bederft met de schouderophalende mededeling dat mevrouw B de uitzondering is
die etc.
Trouwens,
wat zegt die spreuk in feite? Telt werkelijk elke regel uitzonderingen? Als dat
klopt, dan bestaan er ook uitzonderingen op die regel, namelijk regels zonder
uitzonderingen, regels dus die niet worden bevestigd door uitzonderingen. Waarmee
de stelling zichzelf onderuithaalt. Je kunt dus maar beter niet naar deze
zegswijze grijpen – uitzonderingen daargelaten, uiteraard.
O, die
eeuwige nuances… Want nu realiseer ik me weer dat zo'n spreuk niet voor niets is
ontstaan. Vrijwel iedereen heeft de neiging een opinie te illustreren met
voorbeelden uit eigen waarneming. Als drie collega’s in Tibet zijn gaan
wandelen, noemen we wandelen in Tibet hip. Als enkele kennissen een abonnement
op Trouw nemen, menen we dat het weer beter gaat met de kwaliteitspers. En gaat
zoon of dochter niet meer naar houseparty’s, dan geloven we dat house zijn
beste tijd heeft gehad.
Dat is
in feite casuïstiek: een poging om een these te bewijzen aan de hand van een
steekproef die veel te klein is en bovendien persoonlijk gekleurd. De gevallen
uit zo’n steekproefje kunnen uitzonderlijk zijn, bevestigen niet per se een regel
en geven daarmee voeding aan de zegswijze over regels en uitzonderingen.
Waarmee
deze spreuk weer verder mag dwarrelen – veel plezier ermee.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten