Waarom het licht het donker nodig heeft

Dat was een mooie ochtendgroet, vanmorgen in de Volkskrant. De Zweedse actrice Sofia Helin, bekend van de veelgeroemde serie The Bridge, refereerde in een interview aan een gedicht dat haar door zwaarmoedige momenten heen hielp. ‘Wees niet bang voor het donker, zei het gedicht, ‘want daar woont het licht’. En: ‘Er zijn geen sterren als het niet donker is.’

Hoewel ik zelf geen last had van een zwaarmoedig moment, brak bij mij de zon ineens door – bij wijze van spreken dan, want deze tweede dag van het nieuwe jaar ging geheel in lusteloze loodtinten gehuld. Dat we de sterren pas zien als het donker is, dat het licht niet buiten het donker kan: het was een even eenvoudige als heerlijke waarheid, ik zat werktuiglijk juist! en inderdaad! te knikken.

Het zal wel tegemoetkomen aan een diepgewortelde behoefte aan harmonie. En die stoelt dan weer op mijn vermoeden dat de balans eigenlijk de beste uitvinding aller tijden is. Het bestaan is één grote evenwichtsoefening, een eeuwig heen-en-weer tussen polen en contrasten zoals licht en donker. Als ultiem begrippenpaar mogen leven en dood wel gelden. Alles of niets vormen een goede tweede, al komen goed & kwaad en ja of nee ook een heel eind. Het leven staat werkelijk bol van de tegenstellingen: voor en tegen, oorlog en vrede, vreugde en verdriet, lief en leed, warm en koud, vol en leeg, hemel en aarde, man en vrouw (met excuses aan mijn 0,014 % interseksuele lezers).

Natuurlijk schipperen we het liefst, mengen we water bij de wijn, zoeken we voortdurend naar nuances en compromissen, maar dat laat onverlet dat uitersten ons steeds weer fascineren. Ze trekken ons aan en stoten af zoals magneten en hun polen. Het is alsof het principe van Yin en Yang de grondslag vormt van de hele ordening van ons bestaan.

Zo ook de kwestie van licht en donker. Dag en nacht. Het is aangenaam dat die twee begrippen elkaar afwisselen. De dag is voor de actie, de avond en nacht voor bezinning en rust: werelden die niet zonder elkaar kunnen, zoals we het licht niet zouden kennen zonder de duisternis, en de duisternis niet zouden kunnen verdragen zonder de wetenschap dat het licht wel weer komt. Dat is inderdaad wel een gedachte die kan helpen op moeilijke momenten. In mijn oren knopen.