‘Alles is betrekkelijk.’ Je hoort het nogal eens. Het is een
alledaagse wijsheid die mensen uit hun levenservaring putten en niet van
Einstein hoeven te leren, een soort relativiteitstheorie voor de massa en een
idee dat zich niet gemakkelijk laat tegenspreken. Zelf knik ik er ook meestal
instemmend bij, als ik het al niet zèlf te berde breng. Maar nu ik er nog eens
over nadenk, bekruipt me toch een aarzeling.
In de stelling ligt namelijk een paradox besloten. Want als alles relatief is, geldt dat dus ook
voor de stelling zelf, die zo bezien zichzelf relativeert, ofwel onderuitschoffelt.
Ook wanneer men het axioma zou uitbreiden tot ‘alles is betrekkelijk, behalve
deze uitspraak’, zou het niet kloppen, want ‘alles’ staat nu eenmaal geen
uitzonderingen toe.
Het probleem zit in het begrip ‘alles’. Die vijf lettertjes
omspannen het hele universum, de volle geschiedenis, de totale toekomst plus het
duizelingwekkende vele dat we weten én nog niet weten, inclusief het
onvoorstelbare en onmogelijke. Dat maakt ‘alles’ tot een absoluut begrip. En
iets absoluuts kan per definitie niet relatief zijn.
‘Alles is betrekkelijk’ is dus niet te handhaven. Als ik nog
eens de opwelling voel, neem ik me voor de frase te preciseren tot: ‘Bijna
alles is betrekkelijk. Voor zover we weten. En waarschijnlijk ook deze
stelling.”
En voor vandaag zou ik hieraan willen toevoegen: ‘Maar wat
in elk geval niet betrekkelijk is, is mijn laaiende ergernis over een buurman die nu al voor de zesde dag op rij, het weekend dus incluis, als een maniakale
klopgeest eindeloos veel schroten tegen zijn muren staat te spijkeren –
elke hamerslag een aanslag op mijn humeur.’
En toch redt dat humeur het tot dusver, ondanks de ergernis.
Zo zie je maar.
Dit had ik net nodig.
BeantwoordenVerwijderenALLES <-- is dus betrekkelijk en niet absoluut. Want wat omvat alles en wie beantwoord deze vraag, stelt dit vast en wanneer? Morgen kan alles meer dan gister omvatten, in relatie tot de informatie die we vandaag tot onze beschikking hebben (en ook nog juist interpreteren.) :) "I am the wisest man alive, for I know one thing, and that is that I know nothing."
BeantwoordenVerwijderen